شاخص بورس چیست
شاخص بورس یک عددی است که می تواند میانگین قیمت سهام شرکتهای ثبت شده در بازار بورس و میزان رشد یافتن یا افت کردن آنها را محاسبه کند و به سهامداران نشان دهد.
انواع مختلفی از شاخص های بورس وجود دارند که مهمترین آنها شاخص کل بورس، شاخص قیمت، شاخص آزاد شناور، شاخص بازار اول و دوم، شاخص ۵۰ شرکت برتر، شاخص ۳۰ شرکت بزرگ، شاخص صنعتی و شاخص واسطهگریهای مالی هستند.
انواع بورس به دو صورت وزنی یا بدون وزن هستند که در زیر توضیح کوتاهی در مورد آنها دادیم.
شاخص وزنی نیز به شاخصهایی گفته میشود که حجم، سرمایه اولیه و تعداد سهام شناور شرکتها در تعیین آنها مؤثر هستند. به این معنی که هرچه شرکت بزرگتر باشد و سرمایه بیشتری را وارد بازار بورس کند، سهم بزرگتری در تعیین شاخص بورس دارد .
در شاخصهای بدون وزن، سهم همه شرکتها در تعیین شاخص بورس یکسان است و کاهش یا افزایش قیمت سهام هر یک از شرکتها به یک میزان در نزول یا صعود شاخص بورس تأثیر میگذارد.
بررسی این نوع شاخصها سهامداران را متوجه می کند که بازدهی بیشتر و تمایل بازار به سمت کدام نوع شرکت ها است.
معرفی انواع شاخص های بورس و کاربرد آنها
شاخص های متعددی در بورس هستند، اما ۸ مورد از این شاخصهای اصلی هستند که در بازار بورس ایران به چشم میخورند و شناخت آنها برای سهامداران دارای اهمیت بیشتری است. شاخص های اصلی شامل موارد زیر هستند:
شاخص کل بورس (شاخص قیمت و بازده نقدی)
اگر شما بازار بورس اوراق بهادار و کاربرد شاخص بورس را بشناسید، حتماً اصطلاحی به نام شاخص کل (Index) را به گوشتان خورده است. این شاخص را تمام سرمایهگذاران و فعالان بازار بورس میشناسند واز اهمیت بالایی برخوردار است.
شاخص کل همان میانگین بازدهی سرمایهگذاران بازار بورس است. بازدهی سهامداران تشکیل شده از قیمت سهام و سود سالانهای که سرمایهگذاران از شرکتها دریافت میکنند. برای درک بهتر این مفهوم، تصور کنید شما یک سهام را به قیمت ۴۰۰ تومان خریدهاید و بعد از یک سال قیمت این سهام به ۱۰۰۰ تومان رسیده است. در این میان، شما ۱۰۰ تومان نیز به عنوان سود سالیانه از شرکت دریافت میکنید. در این صورت، بازدهی سرمایهگذاری برای شما ۷۰۰ تومان است.
حالا این موضوع را در ابعاد بزرگتر در نظر بگیرید. شاخص کل قیمت سهام تمام شرکتهای ثبت شده در بازار بورس و میزان سوددهی سالانه آنها را محاسبه می کنند و میانگین آنها را از طریق یک فرمول مخصوص به دست میآورند. شرکتهای بزرگتر نقش تعیینکنندهتری نسبت به صنایع و شرکتهای کوچکتر در شاخص کل دارند. بنابراین شاخص کل را میتوان یک شاخص وزنی نیز به شمار آورد. سرمایهگذاران در هنگام بررسی شاخص کل باید به میزان و نحوه تغییرات آن اهمیت دهند.
شاخص قیمت (TEDPIX)
شاخص قیمت،به بررسی روند تغییر عمومی قیمت سهام تمام شرکتها و صنایع حاضر در بازار بورس می پردازد. اگر میزان سوددهی سالیانه شرکتها از فرمول شاخص کل حذف شود شاخص قیمت به دست میآید. اهمیت در شاخص قیمت سالانه تغییر قیمت سهام آنها است.
از آنجایی که حجم سهام و سرمایه شرکتهای بزرگ در بازار بورس بیشتر است، سهم بیشتری نیز در تعیین شاخص قیمت دارند و شاخص قیمت را به یک شاخص وزنی تبدیل میکنند.
شاخص بازار اول و دوم : شرکتهای حاضر در بازار بورس را به دو گروه بزرگ تقسیم می شوند. گروه اول شامل شرکت هایی است که بیشترین میزان سرمایه و سودآوری، تعداد سهامداران و سهام و شاخص آزاد شناور رادارد و گروه دوم عبارت است از شرکتهای عضو بورس . این شاخص شرکتهای بزرگ و کوچک را از یکدیگر جدا می کند. با مقایسه سرعت تغییر شاخص این دو گروه متوجه می شویم که سرمایهگذاری در کدام گروه سودآوری سریعتری دارد.
شاخص آزاد شناور (TEFIX)
سهامداران به دو گروه عمده تقسیم بندی می شوند. گروه اول شامل سهامداران حقیقی است که در بازار بورس فعال هستند و گروه دوم از افراد حقوقی یا شرکتهایی تشکیل شدهاند که در این بازار به معامله می کنند.
معمولاً میزان سرمایه وارد شده به شرکتها از طرف گروه دوم بیشتر است . اما گروه اول یا سهامداران حقیقی سهام خود را مرتباً خرید و فروش میکنند. سهامی که در دست سهامداران حقیقی قرار دارد، سهام شناور آزاد نام دارد. ارزش میانگین سهام گروه دوم را شاخص آزاد شناور میگویند.
شاخص ۵۰ شرکت برتر
برای شناخت بیشتر شاخص بورس باید مفهوم شاخص ۵۰ شرکت برتر بورس را بشناسیم. در پایان هر دور ه ی سه ماهه، فهرستی از ۵۰ شرکت برتر در بازار بورس گذاشته میشود که سهام آنها نسبت به سایر شرکتهای عضو بازار بورس اوراق بهادار قابلیت نقدشوندگی بیشتری دارند.
میانگین ارزش سهام این شرکتها را با «شاخص ۵۰ شرکت برتر» نشان می دهند. شاخص آزاد شناور این شرکتها بالا است و روزانه تعداد بسیاری از سهام آنها در بین سهامداران معامله میشوند. سهام این شرکتها همواره خریدار دارند و هر زمان که بخواهید میتوانید سرمایه خود را با بهترین قیمت خارج کنید.
شاخص صنعت چیست
شرکتهای صنعتی که شامل شرکتهای بخش تولید هستند از جمله خودروسازی، پتروشیمی، مخابرات، فلزات، ساختمان و … قیمت سهام آنها به صورت جداگانه نسبت به سایر بخشها مورد بررسی قرار میگیرد. شاخص صنعت، یک سطح عمومی از ارزش سهام شرکتهای صنعتی را به اطلاع سرمایهگذاران و سهامداران میرساند. البته تمام صنعتهای زیر مجموعه شاخص مخصوص به خود را نیز دارند.
شاخص واسطهگریهای مالی
قیمت و ارزش سهام شرکتهای فعال در زمینه واسطهگری مالی مانند هلدینگها، سرمایهگذاریها و لیزینگها به صورت جداگانه مورد بررسی قرار میگیرد و آنها را شاخص واسطهگریهای مالی می گویند.