راهکارهای انتخاب کارگزاری مناسب در بورس ایران

در ابتدا لازم است فهرست و مشخصات کارگزاران فعال دارای مجوز از سازمان بورس و اوراق بهادار را مورد مطالعه قرار داد.

پس از مشاهده اسامی و مشخصات کلی کارگزاری‌ها باید در جستجوی پاسخ این سوال بود که:

کدام کارگزاری خدمات مورد نظر من را بهتر تامین خواهد کرد و این کارگزاری طبق گزارش رتبه بندی سازمان بورس و اوراق بهادار، در چه جایگاهی قراردارد؟ بنابراین ۲ موضوع کلی مورد نظر است:

1- ارائه خدمات مورد نیاز سرمایه‌گذار توسط کارگزاری

2- کسب رتبه قابل قبول توسط کارگزاری در بررسی‌های صورت‌گرفته و آمارهای منتشره از سوی سازمان بورس اوراق بهادار

برای روشن شدن مطلب، نکات مورد نظر در هر یک از موضوع‌های مذکور را مورد بررسی قرار می‌دهیم:

۱– ارائه خدمات مورد نیاز سرمایه‌گذار توسط کارگزاری

الف) ارائه خدمات در حوزه‌های مختلف (جامعیت کارگزار)

ب) دسترسی سرمایه‌گذار به کارگزار

پ) تخفیف کارمزد و ارائه خدمات اعتباری

ت) سامانه معاملات برخط (آنلاین)

ث) تحلیل، مشاوره و آموزش

ج) خدمات پشتیبانی

چ) صندوق‌های سرمایه‌گذاری

الف) ارائه خدمات در حوزه‌های مختلف (جامعیت کارگزار)

برخی از کارگزارها فقط در یک حوزه خاص (مثلاً بورس اوراق بهادار، بورس کالا یا بورس انرژی) به ارائه خدمات مشغول هستند. بنابراین چنانچه شما تمایل به خرید و فروش سهام شرکت‌ها داشته باشید نمی‌توانید از یک کارگزار صرفاً بورس کالا خدماتی دریافت نمایید.

یا اگر تصمیم به معامله در بورس کالا داشته باشید، نمی‌توانید از کارگزاری صرفاً بورس اوراق بهادار کمک بخواهید و نیاز خواهید داشت در هر حوزه به کارگزاری مراجعه نمایید که امکان ارائه خدمات مربوطه را داشته باشد.

علاوه بر این درنظر بگیرید که ممکن است به عنوان یک سرمایه‌گذار در بورس اوراق بهادار، علاوه بر دریافت خدماتی از قبیل انجام معاملات حضوری و آنلاین بورس اوراق بهادار، نیاز به خدمات اضافه تر همچون مشاوره یا سبدگردانی نیز داشته باشید. در این صورت اگر کارگزاری شما فاقد مجوزهای لازم از سازمان بورس و اوراق بهادار باشد، نمی‌توانید خدمت مورد نظر را از این کارگزاری دریافت نمایید.

بنابراین لازم است کارگزاری را انتخاب نمایید که مجوزهای لازم را برای ارائه خدمات در حوزه‌های مختلف داشته باشد. پیشنهاد می‌کنیم پیش از هر اقدامی، اطلاعات موجود و مجوزهایی را که کارگزاران تا پایان سال ۱۳۹۴ از سازمان بورس و اوراق بهادار اخذ کرده‌اند را مشاهده و بررسی نمایید تا امکان انتخاب کارگزاری که از جامعیت کافی برخوردار است، آسان‌تر شود.

همانطور که در ابتدا گفته شد، به غیر از مجوزهای دریافتی توسط کارگزاران موارد دیگری هم وجود دارد که در انتخاب شما نقش مهمی خواهند داشت و درد ادامه به بیان آن خواهیم پرداخت.

ب) دسترسی سرمایه‌گذار به کارگزاری

شاید از اولین سوالاتی که برای یک سرمایه‌گذار، بخصوص هموطنان خارج از تهران، ممکن است ایجاد شود این است که “کدام کارگزاری در محل سکونت من شعبه دارد؟ برای پاسخ این سوال لازم است به سایت کارگزاری‌ها مراجعه کرده و لیست نزدیک‌ترین شعب کارگزاری‌ها را استخراج کنید.

تهیه فهرستی کامل از شعب کارگزاران فعال، کار سختی است. چراکه تعداد کارگزاری‌ها و شعب آن ممکن است در بازه‌های زمانی مختلف کاهش یا افزایش یابد. با ذکر این نکته که بهترین مرجع برای اطلاع از شعب فعال هر کارگزاری، مراجعه به سایت آن کارگزاری است.

علاوه بر این برای اطلاع از شعب هر کارگزاری در محل سکونت خود می‌توانید به صفحه مربوط به شعب شرکت‌های کارگزاری شهرستان‌ها، در سایت کانون کارگزاران بورس و اوراق بهادار مراجعه نمایید.

باتوجه به اینکه صفحه مذکور نیز ممکن است با تاخیر به روزرسانی شود، بار دیگر توصیه می‌شود برای اطمینان از وجود نزدیک‌ترین شعبه به محل سکونت خود، از سایت کارگزاری مورد نظر استفاده کنید.

اصولاً کارگزارانی که به دنبال ارائه خدمات وسیع‌تری به مشتریان خرد هستند، شعب بیشتری در سطح کشور دایر می‌کنند. دقت نمایید که مشتریان خرد به معنای همه سهامداران یا سرمایه‌گذاران حقیقی است که اقدام به فعالیت در بورس می‌نمایند.

در مقابل، مشتریان حقوقی وجود دارند که عموماً حسب روابط یا ضوابط با کارگزاران خاصی کار می‌کنند. از منظر مشتریان حقیقی، کارگزار با تمرکز بر مشتریان حقیقی در اولویت باید باشد زیرا کارگزار متمرکز بر مشتریان حقوقی احتمالاً خدمات با کیفیتی به مشتریان حقیقی ارائه نخواهد کرد. تعدد شعب کارگزار نیز نشانه‌ای بر این موضوع است.

فراموش نکنید که کارگزاران برای ارائه خدمات به مرور زمان به سمت الکترونیکی شدن پیش می‌روند. لذا انتظار میرود اهمیت این فاکتور به مرور زمان کمتر شود.

پ) تخفیف کارمزد و ارائه خدمات اعتباری

مورد حائز اهمیت بعدی که توسط اغلب سرمایه‌گذاران در انتخاب کارگزار مد نظر قرارمی‌گیرد، تخفیف کارمزد و ارائه خدمات اعتباری (تخصیص اعتبار) است.

همانطور که می‌دانید طبق قوانین سازمان بورس و اوراق بهادار، کارگزاران بابت خدماتی که به شما می‌دهند در هنگام خرید و فروش اوراق بهادار مبلغی را به عنوان کارمزد دریافت می‌نماید.

برخی کارگزاران با توجه به استراتژی‌های سازمانی و گروه مشتریان خود، بخشی از این کارمزد را به عنوان تخفیف به مشتریان خود عودت می‌دهند که به‌طور معمول این تخفیف در اختیار مشتریان بزرگ قرار می‌گیرد.

البته چنانچه گفته شد، اعمال تخفیف کارمزد بر اساس استراتژی و رویه کارگزاری‌ها متفاوت است و ممکن است برخی کارگزاری‌ها هیچ تخفیف کارمزدی برای مشتریان خود در نظر نگیرند و یا برعکس آن، برخی کارگزاری‌ها طبق یک روش مشخص این تخفیف را در اختیار تمام مشتریان خود قرار دهد.

تخصیص اعتبار نیز همانند تخفیف کارمزد یک فرآیند درون سازمانی برای کارگزاری‌ها محسوب می‌شود. یعنی ممکن است در برخی کارگزاری‌ها وجود داشته باشد یا برای برخی مشتریان در نظر گرفته شود. اعتبار در واقع وجهی است که با ساز و کاری مشخص به امانت در اختیار مشتری قرار می‌گیرد تا وی اقدام به خرید سهام نموده و پس از زمان مشخص، وجه تخصیص داده شده را تسویه نماید.

اما برحسب استراتژی برخی کارگزاری‌ها، دوخدمت مذکور در اختیار تمام مشتریان (حقیقی و حقوقی) حسب گردش معاملاتی، قرارمی‌گیرد. به طور غالب، کارگزاران دارای باشگاه مشتریان، برنامه مدونی برای ارائه تخفیف یا اعتبار به همه مشتریان دارند.

لذا بسیار ضروریست پیش از انتخاب کارگزار، به عنوان یک سرمایه‌گذار حقیقی از وجود باشگاه مشتریان در کارگزار خود مطمئن شوید. بهترین روش برای اطلاع از استراتژی کارگزاری‌ها در زمینه ارائه این‌گونه خدمات، مراجعه به سایت آن‌ها است. همانطور که گفته شد در غالب موارد این خدمات در قالب باشگاه مشتریان، عرضه و در اختیار عموم قرار می‌گیرد.

در این بخش نیز پیشنهاد می‌شود کارگزرای را انتخاب کنید که خدمات مذکور را با روشی مشخص در اختیار همه مشتریان قرار می‌دهد. چه شما یک مشتری خرد با حجم سرمایه کم باشید یا یک مشتری کلان با حجم سرمایه زیاد؛ چه در مرکز استان باشید یا در نقاط دوردست، ضروری است که خدمات مورد نیاز خود را در قالبی معین و عادلانه دریافت نمایید.

ت) سامانه معاملات برخط (آنلاین)

با گسترش استفاده از رایانه و جایگزینی روش‌های نوین و الکترونیک به جای روش‌های سنتی و دستی در دنیا، نیاز به ابداع روش جدیدی برای انجام معاملات در بازار بورس اوراق بهادار احساس شد.

 از این رو ثبت سفارش (اعم از خرید و فروش)، دریافت گردش حساب، بررسی سبد دارایی، درخواست واریز وجه و سایر امور مربوط به خرید و فروش سهام، که پیشتر به‌صورت حضوری انجام می‌شد، از طریق معاملات آنلاین (برخط) میسر شد.

 سامانه معاملات آنلاین که توسط کارگزاری‌ها در اختیار مشتریان قرار می‌گیرد، یکی از وجوه تمایز بین آنان به شمار می‌رود و انتخاب کارگزاری که یک نرم‌افزار معاملات آنلاین مناسب را برای انجام معاملاتی امن و آسان در اختیارتان قراردهد، یکی از نکات مهم و اساسی خواهد بود.

هر کدام از این نرم‌افزارها ویژگی‌های خاص خود را دارند که با یک جستجوی ساده می‌توان به برخی از قابلیت‌های این نرم‌افزارها پی برد. می‌توانید با کلیک بر روی نام هر نرم‌افزار، توضیحاتی را درخصوص آن نرم‌افزار مطالعه کنید.

توجه داشته باشید که تعدادی از نرم‌افزارهای آنلاین موجود اختصاصی هستند؛ به این مفهوم که به کارگزاری خاصی تعلق دارند و تنها مشتریان آن کارگزاری امکان استفاده از نرم‌افزار را دارند. علاوه بر این تعدادی از کارگزاری‌ها علاوه بر نسخه تحت ویندوز سامانه آنلاین خود، با ارائه نسخه اندروید و یا iOS آن، توانسته‌اند در جلب رضایت مشتریان موفق‌تر از سایرین ظاهر شوند.

برای اطلاع از اینکه نرم‌افزار مورد استفاده هر کدام از کارگزاری‌ها چیست نیز می توان به سایت آنان مراجعه کرد.

ث) تحلیل، مشاوره و آموزش

بی شک یکی از نیازهای سرمایه‌گذاران در بورس اوراق بهادار، استفاده از خدمات مشاوره‌ای است؛ این خدمات از نحوه کدگیری، چگونگی انجام معاملات و استفاده از سامانه‌های مربوطه گرفته تا تحلیل سهام شرکت‌‌ها و مشاوره درخصوص خرید و فروش، همه و همه جزو نیازهای شما در امر سرمایه‌گذاری محسوب می‌شود.

ارائه مشاوره و مدیریت پرتفوی مشتریان (سبدگردانی)، از جمله خدمات دیگری است که کارگزاری‌ها می‌توانند در اختیار مشتریان خود قرار دهند. شایان ذکر است که ارائه این خدمات تنها از سوی کارگزارانی قانونی و امکان‌پذیر است که مجوز مربوط به خدمات مذکور را داشته باشند.

لذا چنانچه کارگزاری مجوزهای مربوطه را نداشته باشد، سرمایه‌گذار خود موظف خواهد بود که به بررسی و تحلیل سهام و صنایع بپردازد؛ در حالی که ممکن است دانش یا تجربه کافی را در این خصوص نداشته باشد.

پس توصیه ما این است که در انتخاب کارگزار خود، دارا بودن مجوز مشاوره و سبدگردانی او را در نظر داشته باشید. در غیر این صورت ممکن است گرفتار کارگزاری شوید که بدون مجوز و مسئولیت تحلیل و مشاوره‌ای ارائه می‌کند که هزینه زیان حاصل از آنرا شما خواهید پرداخت.

علاوه براین ارتقاء سطح دانش فعالان بازار سرمایه در سطوح ابتدایی تا پیشرفته نیز بخشی از حوزه فعالیت کارگزاری است که در این زمینه لازم است کارگزاری مجوز موافقت اصولی برگزاری دوره‏‌های آموزشی را از سازمان بورس و اوراق بهادار تهران اخذ کرده باشد.

لذا برگزاری دوره‌های آموزشی و نشست‌های عمومی و تخصصی مولفه دیگری برای شناسایی یک کارگزاری مناسب است که می‌تواند بخشی دیگر از نیازهای شما را به عنوان یک سرمایه‌گذار بازار بورس اوراق بهادار و کالا پوشش دهد.

ح) خدمات پشتیبانی

دریافت خدمات پشتیبانی یکی دیگر از نیازهای سرمایه‌گذاران بازار بورس اوراق بهادار به شمار می‌رود. در صورت بروز مشکلات و مواجه شدن با پرسش‌های متعدد فنی و عمومی، دریافت خدمات پشتیبانی برای بررسی و رسیدگی به درخواست‌های شما ضروری است.

این بررسی و رسیدگی هم به لحاظ زمانی و هم به لحاظ کیفیت از اهمیت برخوردار است. پشتیبانی ممکن است به صورت مرکز تماس، تلفنی و یا اینترنتی انجام شود. ارائه خدمات پشتیبانی مربوط به سامانه آنلاین،سفارش‌های تلفنی یا اینترنتی و مواردی از این قبیل نیاز به وجود متخصصین حرفه‌ای و واجد شرایط دارد.

ج) صندوق‌های سرمایه‌گذاری

وجود صندوق‌های سرمایه‌گذاری (که در مطلبی جداگانه به توضیح آن پرداخته خواهد شد)، نشان‌دهنده توانایی و عملکرد کارگزاری‌ها در بازار سرمایه است. با توجه به این نکته، مطالعه در وضعیت و تعداد صندوق‌‌ها، بررسی عملکرد، بازده و مقایسه کمی و کیفی آن‌‌ها در شرایط مختلف بازار و بازه‌های زمانی متفاوت، معیاری مناسب در انتخاب یک کارگزاری موفق خواهد بود.

صندوق‌های سرمایه‌گذاری در حال فعالیت و گزارش ماهانه عملکرد آن‌ها از طریق سایت سازمان بورس و اوراق بهادار منتشر شده و در دسترس همگان قرار دارد. پیشنهاد ما این است که پیش از انتخاب یا تغییر کارگزار خود، گزارش‌های مذکور را مطالعه و بررسی نماید.‌