آشنایی با تحلیل بنیادی در بورس ایران

همان‌طورکه گفته شد، در تحلیل‌های بنیادین نمی‌توان فقط به تجزیه‌ و تحلیل صورت‌های مالی اکتفا و باید به‌طور مداوم سایر عوامل تأثیرگذار بر صنعت و اقتصاد را نیز رصد کرد و تأثیر آن را بر قیمت سهم سنجید.

به‌عنوان مثال، افزایش قیمت جهانی مس می‌تواند بر محصولات شرکت‌هایی تأثیرگذار باشد که به‌نوعی با این فلز سروکار دارند یا محدودیت‌های تجاری می‌تواند باعث کاهش سوددهی شرکت شود. تحلیلگر باید به‌طور مداوم اطلاعات خود را به‌روز نگه دارد و به عوامل تأثیر‌گذار بر قیمت سهام اشراف کامل داشته باشد.

عوامل تأثیرگذار بر قیمت سهام را می‌توان به دو دسته عوامل کلان و خرد و عوامل مرتبط با صنعت تقسیم کرد:

الف. عوامل کلان

این عوامل کاملا از اختیار شرکت‌ها خارج هستند؛ اما ارزش سهام شرکت‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهند.

وضعیت سیاسی و اقتصادی: تنش‌های سیاسی یا بی‌ثباتی اقتصادی می‌تواند بر ارزش سهام شرکت‌ها تأثیرگذار باشد.

سیاست‌های کلان پولی و مالی و ارزی: یکی دیگر از عوامل مهمی که می‌تواند روی روند فعالیت و سودآوری و درنتیجه قیمت سهام تأثیرگذار باشد، سیاست‌های پولی و مالی دولت است. به‌عنوان مثال، اگر شرکتی صادر‌کننده‌ی محصولاتی باشد،‌ در‌صورت افزایش قیمت ارز سودآوری آن شرکت افزایش پیدا می‌کند؛ اما اگر شرکتی قسمت عمده از مواد اولیه خود را وارد کند، با افزایش قیمت ارز سودآوری شرکت و درنتیجه قیمت سهام آن کاهش پیدا می‌کند.

بودجه‌ی سالانه‌ی کشور: بودجه‌ی سالانه کشور جهت کلی حرکت دولت در اقتصاد را نشان می‌دهد. به‌عنوان مثال، اگر دولت در بودجه‌ی سال آینده خود برنامه‌ی گسترده‌ای برای توسعه‌ی صنعت پتروشیمی در نظر گرفته باشد، طبیعتا شرکت‌های فعال در این صنعت تحت‌تأثیر برنامه‌های دولت، رشد خوبی خواهند کرد.

قوانین و مقررات: قوانینی که در اقتصاد کشور وضع می‌شوند، تأثیر بسزایی بر قیمت سهام می‌گذارند. به‌عنوان مثال، اگر دولت برای واردات محصولات لبنی تعرفه قرار دهد، شرکت‌های تولیدکننده‌ی آن محصول با افزایش سودآوری و درنتیجه افزایش قیمت سهام مواجه خواهند شد. همچنین، اگر دولت برای صادرات محصولاتی تعرفه قرار دهد، صادرکنندگان آن محصول احتمالا با کاهش سودآوری و درنتیجه کاهش قیمت سهام مواجه خواهند شد.

ب. عوامل مرتبط با صنعت

این دسته از عوامل نیز کاملا از اختیار شرکت‌ها خارج هستند؛ اما شرکت می‌تواند به‌طورت غیرمستقیم بر آن‌ها تأثیر بگذارد:

نحوه‌ی ‌قیمت‌گذاری محصولات: تصور کنید نه دولت‌ها، بلکه عرضه و تقاضا در بازار محصولات شرکت‌های خودروسازی را قیمت‌گذاری می‌کردند. آیا بازهم میزان سودآوری این شرکت‌ها مانند امروز بود؟ اینکه چه سازوکاری قیمت‌های محصول را مشخص می‌کند، ازجمله عواملی است که می‌تواند بر قیمت سهام تأثیر بگذارد.

میزان عرضه و تقاضا برای محصول: میزان عرضه و تقاضا یکی از عوامل مهم برای سودآوری شرکت است. به‌عنوان مثال، هنگامی‌که صنعت ساختمان‌سازی رونق می‌گیرد، تقاضا برای محصولات ساختمانی ازجمله سیمان افزایش پیدا می‌کند و این امر موجب افزایش ارزش سهام شرکت‌های سیمانی می‌شود.

رقابتی یا انحصاری بودن صنعت:‌ انحصاری‌بودن صنعت ارتباط مستقیمی ببا میزان سودآوری آن شرکت دارد. البته باید این نکته را به‌خاطر داشت که انحصار فقط به‌معنای بسته‌بودن اقتصاد نیست؛ زیرا بسیاری از شرکت‌ها در بازارهای آزاد نیز به‌صورت انحصاری فعالیت می‌کنند. به‌عنوان مثال، محصولات اپل را می‌توان نمونه‌ای از انحصار در بازار آزاد نام برد و ارزش چشمگیر این برند نیز به‌دلیل همین انحصاری است که ایجاد کرده.

حجم سرمایه‌گذاری در صنعت: هرچه سرمایه‌گذاری در صنعت بیشتر باشد، نشان‌دهنده‌ی این نکته است که دولت و بخش خصوصی آینده‌ی روشنی برای آن صنعت متصور هستند.

وضعیت صنایع مرتبط: یکی از عوامل تأثیرگذار بر قیمت سهام شرکت، وضعیت صنایع مرتبط با آن صنعت است. به‌عنوان مثال، صنعت فولاد ارتباط مستقیمی با صنعت خودروسازی و صنعت استخراج سنگ‌آهن دارد؛ چراکه از یک سو مواد اولیه صنایع فولاد از معادن سنگ‌آهن استخراج می‌شود و از سوی دیگر محصولات این صنعت در خودروسازی به‌کار می‌رود. پس رکود در هریک از این سه صنعت موجب تأثیرگذاری بر دیگری می‌شود.

تحولات فناوری: هرچه سرعت تغییر فناوری در صنعت بیشتر باشد، از یک طرف سودآوری آن صنعت نیز افزایش پیدا می‌کند و از طرف دیگر ریسک سرمایه‌گذاری روی آن صنعت نیز به‌تبعش زیاد خواهد شد.

ج.  عوامل خُرد

برخلاف دو دسته‌ی قبل، عوامل خُرد آن دسته از عواملی هستند که مستقیما به خود شرکت مرتبط است:

میزان سودآوری و ثبات شرکت: هرچه شرکت در سالیان متمادی سودآوری مقبول‌تر و باثبات‌تری از خود نشان داده باشد،‌ قیمت سهام آن بیشتر خواهد بود. سرمایه‌گذاران اعتماد کمی به شرکت‌هایی می‌کنند که چند سال زیان‌ده و چند سال سودده هستند.

میزان شناوری سهم: میزان شناوری سهم آن بخش از کل سهام است که شخصیت‌های حقیقی دادوستد می‌کنند. شناوری زیاد برای سهم چند مزیت مثبت دارد: ۱. نقدشوندگی سهام را افزایش می‌دهد؛ چراکه هروقت افراد خواستار فروش سهم باشند، فردی پیدا خواهد شد که سهم را از آن‌ها بخرد؛ ۲. امکان دست‌کاری عده‌ای خاص (سفته‌بازها) در قیمت سهم کاهش می‌یابد.

وضعیت دارایی‌ها و بدهی‌ها: هرچه شرکت از نظر بدهی و نسبت دارایی به بدهی وضع بهتری داشته باشد، قطعا برای سرمایه‌گذاری مناسب‌تر است و احتمال ورشکستگی آن کاهش می‌یابد.

طرح‌های توسعه شرکت: شرکت‌هایی که طرح‌های توسعه‌ای عظیم در دستورکار دارند، معمولا سهامشان ارزش بیشتری خواهد داشت. البته باید توجه کرد طرح‌های توسعه‌ای به یک میزان در سودآوری شرکت تأثیر نمی‌گذارند. به‌عنوان مثال، سهام شرکتی که قصد دارد ماشین‌آلات فرسوده‌ی خود را تعویض کند، درمقایسه‌با سهام شرکتی که قصد دارد خط‌تولید جدیدی راه‌اندازی کند، از افزایش قیمت کمتری سود می‌برد.

ترکیب سهام‌داران: وجود برخی نهاد‌ها و سازمان‌های بزرگ به‌مثابه‌ی سهام‌داران عمده در شرکت، ویژگی مثبت آن شرکت محسوب می‌شوند؛ زیرا این سهام‌داران در موقعیت‌های خاص می‌توانند مانع افت قیمت سهام شوند. البته وجود چنین سهام‌دارانی لزوما به‌معنی حمایت آنان نیست و باید پیشینه‌ی آن‌ها در این زمینه بررسی شود.