دامنه نوسان در بورس چیست؟
مقدمه
این روزها بورس در هر نقطه‌ای از دنیا و در هر کشوری به یک بازار رقابتی بزرگ و کامل تبدیل‌شده است و این امر حاصل افزایش تعداد خریداران و فروشندگان سهام در این بازار است.
بازار بورس دارای مزایای متعددی است که امر سرمایه‌گذاری در آن را برای هر شخص جذاب‌تر می‌کند. مزیت‌هایی نظیر در دسترس بودن آن، نقدینگی آن نسبت به بازارهای دیگر، شفاف بودن و قانون‌مند بودن و …
با توجه به این تفاسیر، یکی از وظایف مهم و خطیر نهاد ناظر بازار سرمایه، نظارت و کنترل نوسان‌های زیاد در بازار است که این نوسان و قیمت‌ها نیز توسط افراد فعال بازار و بر اساس میزان عرضه و تقاضا مشخص می‌گردد. در این گزارش سهامیر می‌خواهیم به دامنه نوسان قیمت سهام در بازار بورس بپردازیم.
دامنه نوسان قیمت سهام چیست؟
دامنه نوسان قیمت سهام چیست؟
مردم امروزه به‌منظور سرمایه‌گذاری، می‌توانند از بین بازارهای سرمایه‌گذاری مختلف، یکی از آن‌ها را انتخاب کرده و سرمایه خود را در آن بازار تزریق کنند.
یکی از این بازارهای سرمایه‌گذاری، بازارهای مالی است. در بازارهای مالی به‌خصوص بازار بورس به دلیل وجود برخی پیچیدگی‌ها و ریسک‌پذیر بودن آن، باید توسط نهاد نظارتی بازار سرمایه یکسری محدودیت‌هایی در نظر گرفته شود.
یکی از این محدودیت‌ها در حوزه دامنه نوسان قیمت سهم است. دامنه نوسان عاملی است که از ابتدای شروع فعالیت بازار بورس و معاملات سهام، بر روی قیمت سهم تعریف شده است. دامنه نوسان در تمامی بورس‌های جهان تعریف شده که به‌منظور کنترل نوسانات موجود وجود دارد.
در بازارهای بورس به‌منظور جلوگیری از تقابل عرضه و تقاضا، قوانین و مقرراتی وجود دارد. در همین راستا دامنه مجاز نوسان، توقف معاملاتی و دیگر روش‌ها ازاین‌دست قوانین به‌حساب می‌آیند.
دامنه مجاز نوسان سهام به‌عنوان یکی از قوانین و اصول مهم در این بازار است که در جهت کنترل نوسان قیمت سهم و برای کاهش تلاطم بازار و جلوگیری از تصمیمات هیجانی سهامداران در نظر گرفته‌شده است.
هر سهم در هرروز کاری دارای یک‌میزان دامنه مجاز نوسان سقف و کف قیمتی است که می‌تواند داشته باشد و بدیهی است که قیمت سهم فقط در بازه تعریف‌شده می‌تواند نوسان داشته باشد.
طبق آیین‌نامه معاملات در شرکت بورس تهران، دامنه نوسان قیمت، پایین‌ترین تا بالاترین قیمتی است که در آن دامنه طی یک یا چند جلسه رسمی معاملات بورس، قیمت می‌تواند نوسان کند.
مزایا و معایب دامنه نوسان
مزایا و معایب دامنه نوسان
مزایای دامنه نوسان
• یکی از عوامل مهم به‌منظور جلوگیری در دست‌کاری قیمت‌ها در بازار بورس، دامنه نوسان بوده که اجازه تغییر قیمت در هر زمان به‌صورت دلخواه به سهامداران بزرگ را نمی‌دهد.
• کشف قیمت واقعی سهام نیز با استفاده از دامنه نوسان امکان‌پذیر است. درواقع زمانی که قیمت سهام به این حدود نزدیک شود، معاملات توسط نهاد نظارتی متوقف می‌شود تا به سهامداران فرصتی داده شود که درباره قیمت سهم مدنظر و ارزش واقعی آن بررسی و تفکرات لازم را به عمل‌آورند که در آینده نزدیک، سهم دچار هیجانات قیمتی نشود.
• یکی از عوامل مهم درزمینهٔ کاهش تلاطم‌های موجود در بازار بورس، دامنه مجاز نوسان است. دامنه مجاز نوسان، تغییرات قیمتی سهام را محدود کرده و از این طریق از به وجود آمدن تغییرات ناگهانی جلوگیری می‌کند.
معایب دامنه نوسان
تا اینجای گزارش با مفهوم دامنه نوسان و مزیت‌های آن در بازار بورس آشنا شدیم. حال توجه داشته باشید که باوجود این مزیت‌ها، دامنه نوسان دارای برخی معایب نیز است که در ادامه این مطلب به آن می‌پردازیم.
• معمولاً به دلیل توقف قیمت یک سهم در روز، امکان انتقال تلاطم اضافی به‌روزهای آتی وجود دارد. پس در نظر داشته باشید که با توجه به اینکه دامنه نوسان مانع آزاد شدن قیمت سهم می‌شود، همین امر باعث می‌شود که قیمت به محدوده‌های خاصی تمایل داشته باشد.
• تجربیات و تحقیقات به‌عمل‌آمده در این حوزه اثبات می‌کند که عامل دامنه نوسان سهم در بازار بورس، باعث تأخیر در کشف قیمت سهم می‌شود؛ زیرا باوجودآن، قیمت‌ها نمی‌توانند در همان روز نسبت به اطلاعات منتشرشده واکنش مناسب نشان دهند. به همین جهت ممکن است که قیمت روز سهم، قیمت واقعی آن نباشد.
بررسی استثنائات دامنه نوسان
فرآیند دامنه مجاز نوسان در بازار بورس به‌صورت روزانه وجود دارد. بر اساس مقررات و چارچوب‌های تعریف‌شده در بازار سرمایه، در برخی از روزهای خاص به دلیل رخ دادن بعضی از رویدادهای مهم برای شرکت، قانون دامنه مجاز نوسان برداشته شده و سهم می‌تواند بدون نوسان قیمت در بازار معامله شود.
سه روز خاص و حائز اهمیت وجود دارد که در ادامه این بخش به آن‌ها می‌پردازیم:
• بازگشایی سهام بعد از مجمع عمومی عادی سالانه برای تقسیم سود
• بازگشایی سهام پس از مجمع فوق‌العاده به‌منظور کاهش یا افزایش سرمایه
• بازگشایی سهام پس از اعلام افزایش یا کاهش سود هر سهم یا همان eps به‌شرط آنکه از ۲۰ درصد بیشتر باشد.
حجم‌مبنا چیست؟
حجم‌مبنا چیست؟
به حداقل تعداد سهام یک شرکت که باید در طول روز معامله‌شده تا قیمت سهم قابلیت افزایش یا کاهش بر اساس سقف دامنه نوسان را داشته باشد، حجم‌مبنا گفته می‌شود.
یکی از اهداف حجم‌مبنا این است که سرمایه‌گذاران اطمینان داشته باشند که نوسانات قیمت سهام درنتیجه خرید و فروش تعداد مشخصی از سهام، واقعی است؛ زیرا در غیرازاین حالت معامله حتی چند سهم هم می‌تواند در قیمت سهم تأثیرگذار بوده و باعث این شود که قیمت‌های غیرواقعی در سهم به وجود بیاید.
دو پارامتر قیمت و تعداد سهام منتشرشده هر شرکت، از عوامل تعیین حجم‌مبنا برای شرکت‌های بورسی است. در همین جهت با افزایش قیمت سهم، حجم‌مبنا نیز کاهش می‌یابد.
توجه داشته باشید که اگر تعداد سهم معامله‌شده یک شرکت در طول روز، کمتر از حجم‌مبنا باشد، به همان نسبت باید انتظار داشت که درصد نوسان قیمت آن سهم نیز کاهش خواهد یافت.
دامنه نوسان بازار بورس تهران
دامنه نوسان بازار بورس تهران
محدودیت اعمال‌شده بر قیمت سهام در بازار بورس و اوراق بهادار تهران، مثبت و منفی ۵ درصد نسبت به قیمت پایانی روز قبل سهام مدنظر است.
در نظر داشته باشید که برای حق تقدم سهام ۲ برابر دامنه نوسان عادی سهام است، لذا برای حق تقدم سهام شرکت‌های بورسی این دامنه در محدوده مثبت ۱۰ درصد تا منفی ۱۰ درصد است.
دامنه نوسان بازار فرابورس
دامنه مجاز نوسان برای شرکت‌های پذیرفته‌شده در بازار فرابورس همانند بازار بورس است؛ اما دامنه نوسان بازار پایه فرابورس با سایر محدودیت‌های نوسان قیمتی متفاوت است که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم.
دامنه نوسان بازار پایه
دامنه نوسان قیمت سهام در بازار پایه نسبت به دامنه نوسان تعریف‌شده در بازارهای بورس و فرابورس متفاوت است. به‌منظور اعمال شفافیت بیشتر در اطلاعات در سال ۱۳۹۸ تغییراتی در قوانین بازار پایه اتخاذ شد که به دنبال آن، شرکت‌های درج‌شده در بازار پایه فرابورس بر اساس شرایط پذیرش، در سه تابلوی پایه زرد، پایه نارنجی و پایه قرمز قرار گرفتند که طبیعتاً دامنه نوسان برای هرکدام متفاوت است.
• در روزهای معاملاتی هفته دامنه نوسان در تابلوی زرد ۳ درصد، تابلوی نارنجی ۲ درصد و تابلوی قرمز ۱ درصد است.
نتیجه گیری
نتیجه گیری
در این گزارش به‌صورت کامل متوجه شدیم که دامنه نوسان به‌منظور جلوگیری از نوسان شدید و سقوط قیمت سهام استفاده می‌شود.
همچنین در بورس تهران نیز این امر از سال ۱۳۸۷ به‌منظور اعمال محدودیت بر نوسان قیمت‌ها استفاده شده است. زمانی که بازار بورس در شرایط بحرانی یا سقوط به سر می‌برد، اکثر سرمایه‌گذاران به‌خصوص سرمایه‌گذاران خرد، دچار تصمیمات هیجانی شده و تصمیمات عجولانه و غیرمنطقی در این حوزه می‌گیرند.
درنتیجه این اعمال محدودیت دامنه نوسان قیمت سهام است که منجر به کنترل بهتر نوسان‌ها شده و باعث ثبات بیشتر بازار می‌گردد.