ساختار بورس ایران
ساختار مالی كشورها بر دو محور بازار پول و بازار سرمایه قرار دارد. در بیشتر كشورهای توسعه یافته بازار سرمایه در كانون ساختار مالی قرار دارد و نظام مالی مبتنی بر اوراق بهادار بر این بازار چیره شده است.
یکی از بحث‌هایی که این روزها بسیار داغ و پرطرف‌دار است ، سازمان بورس کالای ایران و سرمایه‌گذاری در بورس است.
بورس اوراق بهادار چیست؟
اوراق بهادار نوعی ابزار مالی است که قابل نقل وانتقال است. یعنی به هر نوع مستندی که حقوق مالی قابل ارائه‌ای را به یک مالک تضمین کند، اوراق بهادار گفته میشود. اوراق بهادار در بازار سرمایه به سه طبقه کلی تقسیم می شود: اوراق بدهی، اوراق حقوق صاحبان سهم و ابزارهای مشتقه.
بورس اوراق بهادار، یک بازاری است که ارزش افزوده را برای همه کسانی که در اجرای پروژه دخالت دارند به وجود می آورد.
ازجمله ویژگی‌هایی که می توان برای بورس اوراق بهادار اشاره کرد ، منصفانه بودن آن، خود انتظام و شفاف بودن با ابزارهای متنوع و دسترسی آسان آن است. کارگزاران و معامله گران مختلف، طبق قوانین و مقررات تعیین‌شده ، اوراق بهادار را در بورس اوراق بهادار، خریدوفروش می‌کنند.
یکی از بارزترین مشخصه‌هایی که بازار بورس اوراق بهادار دارد این است که از صاحبان پس‌اندازها و سرمایه‌هایی که در گردش نیست حمایت میکند.
در حال حاضر، چهار بورس بزرگ در کشور تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار فعالیت می‌کنند:
بورس اوراق بهادار تهران که در آن سهام شرکت‌ها و اوراق مشارکت ، خریدوفروش میشود.
فرا بورس ایران که در آنجا هم سهام شرکت‌هایی که بنا به دلایلی موفق به پذیرش در بورس اوراق بهادار تهران نمی‌شوند، در آنجا دادوستد می کنند.
بورس کالای ایران که در آن انواع کالاها از جمله محصولات پتروشیمی، فلزات، محصولات کشاورزی و… خریدوفروش میشود.
بورس انرژی که جدیدن تأسیس شده و در آن، حامل‌های انرژی با محوریت برق، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین حامل‌های انرژی، خرید و فروش شود.
ساختار تشکیلاتی سازمان بورس ایران
سازمان بورس و بورس اوراق بهادار تهران، یکی از رکن های بازار سرمایه کشور به شمار می‌رود که در سال ۱۳۴۶ تأسیس شد و با ورود سهام بانک توسعه صنعت و معدن و شرکت نفت پارس، فعالیت رسمی خود را آغاز کرد. در حال حاضر بیشتر از ۳۰۰ شرکت از طریق سازمان بورس اوراق بهادار تهران در بازار سرمایه ایران در ۴۰ صنعت مختلف، فعالیت دارند.
قبل از سال 1384، سازمان کارگزاران بورس اوراق بهادار تهران،تنها رکن اجرایی بود که مسئولیت اداره بورس را برعهده داشت و به صورت مستقل فعالیت می کرد. اما اوایل آذر ماه همان سال، قانون جدید بازار اوراق بهادار تصویب شد و ساختار سازمان بورس ایران با تغییراتی به وجود آمد.
بر اساس قانون جدید، یک نهاد با عنوان سازمان بورس و اوراق بهادار سبا شکل گرفت تا زیر نظر شورای عالی بورس، وظایف تعیین شده اش را انجام دهد.
ارکان اصلی بورس اوراق بهادار
چهار رکن اساسی برای اداره امور سازمان بورس اوراق بهادار ایران و تهران تعیین‌شده که عبارت‌اند از:
۱- شورای بورس
یکی از اصلی‌ترین ارکان سازمان بورس اوراق بهادار ایران، شورای بورس است. وظیفه ی این رکن تعیین قوانین و مقررات لازم برای انجام معاملات است. هم‌چنین وظیفه ی دیگری که این شورا برعهده دارد نظارت و کنترل صحیح اجرای قوانین و مقررات است.
۲- هیئت پذیرش اوراق بهادار
رکن بعدی، هیئت پذیرش اوراق بهادار نام دارد که وظیفه اصلی آن تصمیم گیری درباره قبول و یا رد کردن اوراق بهادار در بورس است.
۳- سازمان کارگزاران بورس و دبیر کل
سازمان کارگزاران بورس و دبیر کل، وظیفه اش ایجاد تسهیلات لازم جهت انجام معاملات اوراق بهادار مانند: خریدوفروش اوراق بهادار، نظارت بر انجام معاملات مختلف، نظارت بر حسن اجرای امور مربوطه و هم‌چنین نظارت بر رابطه میان مشتریان و کارگزاران است.
۴- هیئت داوری
وظیفه این نهاد رسیدگی به اختلافات میان کارگزاران مختلف با یکدیگر و هم‌چنین خریداران و فروشندگان اوراق بهادار با کارگزاران را که در اثر معاملات در بورس منشا می‌گیرد است.
نحوه فعالیت كارگزاران در بورس
خرید و فروش اوراق بهادار در بورس توسط كارگزاران بورس انجام می شود. این كارگزاران باید در آخر هر سال صورت حساب عملیات بورس خود را به هیئت مدیره بدهد كه این صورت حساب ها به وسیله حسابرسی معتمد سازمان بورس تایید می شود.
ورود به تالار معاملات فقط برای كارگزاران و مسؤولان سازمان مجاز است و اشخاص دیگر می توانند با اجازه كتبی سازمان وارد تالار شوند. فقط كارگزاران و نمایندگان آنها هستند که در امور مربوط به خرید و فروش سهام در تالار فعالیت می کنند و هر كارگزار ۵ درصد از مبلغ معامله را به عنوان كارمزد از مشتری دریافت می كند. مبلغ کارمزد در هر معامله نباید از ۵۰۰۰ ریال كمتر و از ۳۰ میلیون ریال بیشتر باشد.
كارگزاران می توانند خدمات زیر را از جمله : خرید و فروش اوراق بهادار پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار به نمایندگی از طرف اشخاص پذیره نویسی اوراق پذیرفته شده در بورس، اداره امور سرمایه گذاری ها به نمایندگی از طرف اشخاص، ارائه كمك و راهنمایی به شركت ها به منظور نحوه عرضه سهام آنها برای فروش در بورس اوراق بهادار،
انجام بررسی های مالی، اقتصادی، سرمایه گذاری، ارائه خدمات و مشاوره به سرمایه گذاران ، اقدام به عملیات كارگزاری که نیاز به صدور پروانه كارگزاری دارد و پس از انجام تمام مقررات از سوی هیات مدیره بورس به نام متقاضی صادر خواهد شد را انجام دهند.
مزایای بورس اوراق بهادار برای کشور
ازجمله مزایای بورس اوراق بهادار برای کشور را می‌توان به شکوفایی اقتصاد اشاره کرد. به این صورت که می توان از طریق جمع‌آوری سرمایه‌های جزئی و پراکنده سرمایه‌گذاران و جمع‌آوری آن برای تجهیزات منابع مالی شرکت‌های مختلف، تأمین کرد.
از دیگر مزایای بورس اوراق بهادار می توان به کنترل حجم پول، نقدینگی و تورم از طریق فروش سهام و انتشار اوراق مشارکت
بورس اوراق بهادار اشاره کرد. هم‌چنین باعث رشد تولید ناخالص ملی می شود و به حفظ تعادل اقتصادی کشور نیز کمک می کند.
یکی از مزیت های دیگر بورس اوراق بهادار افزایش درجه نقد شوندگی ثروت افراد می تواند باشد.
مزایای بورس اوراق بهادار برای سرمایه‌گذاران
بورس اوراق بهادار برای سرمایه‌گذاران هم مزایایی دارد که در زیر به برخی از آنها اشاره میکنیم.
یکی از مزیت های بورس اوراق بهادار برای افراد سرمایه‌گذار، کسب بازدهی هست.
از آنجایی که تمام اطلاعات در این بورس کاملاً شفاف هستند، گزینه مطمئنی برای سرمایه‌گذاری افراد سرمایه‌گذار به شمار می‌رود.
نقد شوندگی اوراق بهادار از طریق این بازار، قابلیت بالایی دارد و نقل‌وانتقالات سهام به راحتی انجام می شود.
هم‌چنین سرمایه‌گذاران مختلف از طریق بورس اوراق بهادار، می توانند که امور یک شرکت را کنترل کنند و در فرآیند تصمیم‌گیری با آنها مشارکت نمایند که این یک مزیت بزرگ برای سرمایه‌گذاران به شمار می‌رود.
سرمایه‌گذاران مختلف با استفاده از بورس اوراق بهادار،میتوانند از معافیت‌های مالیاتی نیز بهره مند شوند.
از دیگر مزایای بورس اوراق بهادار برای سرمایه‌گذاران رسمی و منظم بودن خرید و فروش اوراق بهادار با وجود سیستم ها و شیوه های جدید است.
